"Mỗi tháng tôi đều lập bảng thu chi, mà vẫn không hiểu tiền đi đâu hết" , chị Phượng (37 tuổi, nhân viên văn phòng ở Hà Nội) chia sẻ. Với mức lương 15 triệu đồng, cộng thêm một chút thu nhập phụ, chị nghĩ rằng mình đang khá ổn. Nhưng thực tế, cuối tháng nào ví cũng gần như trống rỗng .
“Chắc là tôi tiêu vặt nhiều quá”, chị tự trách. Nhưng khi nhìn lại, hóa đơn điện nước vẫn vậy, tiền thuê nhà vẫn vậy, bữa ăn thì vẫn như mọi khi. Vậy đâu là vấn đề?
Hiểu đúng: "Chi phí cố định" và "Chi phí biến đổi" là gì?
Trong tài chính cá nhân, hai khái niệm này là nền tảng để hiểu được tiền đi đâu, và kiểm soát được mình đang sống ở mức nào.
Chi phí cố định (Fixed Costs) là những khoản chi đều, không đổi theo tháng, bất kể bạn dùng nhiều hay ít. Ví dụ:
- Tiền thuê nhà hoặc trả góp mua nhà.
- Học phí con (nếu đóng theo tháng).
- Gói cước internet – điện thoại cố định.
- Tiền gửi xe, phí quản lý chung cư…
Chi phí biến đổi (Variable Costs) là những khoản thay đổi tùy theo cách bạn tiêu dùng. Ví dụ:
- Tiền ăn uống, café, mua đồ dùng, quần áo.
- Đi chợ – mua thực phẩm.
- Chi cho giải trí, du lịch, quà tặng.
Tổng thu nhập – Chi phí cố định = Mức linh hoạt bạn thực sự có để xoay xở.
Vì sao nên phân biệt? – Vì bạn đang "tính nhầm số dư"
Chị Phượng kể, tháng nào chị cũng tự nhủ: "Mình có 15 triệu, tiêu mỗi tuần 3 triệu là đủ, còn lại gửi tiết kiệm." Nhưng thực tế, tiền thuê nhà đã chiếm 5 triệu, học tiếng Anh cho con 1,5 triệu, điện – nước – phí dịch vụ thêm 1 triệu. Chưa kể đóng tiền bảo hiểm, một khoản cố định hàng tháng.
Tổng chi phí cố định lên tới 8 triệu. Vậy phần linh hoạt chỉ còn 7 triệu – không phải 15 triệu như chị nghĩ.
Đây chính là điểm mù tài chính mà rất nhiều người mắc phải: tưởng có 100% tiền để tiêu, nhưng thực ra chỉ có một nửa là "biến số".
Làm sao để áp dụng ngay vào đời sống?
Bước 1: Ghi ra toàn bộ chi phí cố định
Bạn không cần app phức tạp, chỉ cần một tờ giấy hoặc bảng Excel. Ghi các khoản bạn phải trả hàng tháng, không thể cắt.
Ví dụ chi phí cố định của chị Phượng:
| Khoản mục | Số tiền (VNĐ) |
|---|---|
| Thuê nhà | 5.000.000 |
| Học phí tiếng Anh của con | 1.500.000 |
| Điện – nước – internet | 1.000.000 |
| Gửi xe + phí dịch vụ | 500.000 |
| Bảo hiểm nhân thọ | 800.000 |
| Tổng cố định | 8.800.000 |
Bước 2: Tính phần còn lại = tiền linh hoạt
Với thu nhập 15 triệu, chị Phượng còn lại 6,2 triệu đồng/tháng để:
- Mua đồ ăn – đi chợ
- Đi chơi, café
- Mua quần áo, mỹ phẩm
- Gửi tiết kiệm
Và chỉ khi biết mình còn 6,2 triệu để xoay xở, chị mới bắt đầu kiểm soát được chi tiêu thật.
Sai lầm phổ biến: Không giới hạn chi phí biến đổi
Chi phí cố định là nền nhà – chi phí biến đổi là cách bạn sắp xếp nội thất. Nếu bạn không biết trần chi tiêu của mình là bao nhiêu, bạn dễ "vung tay quá trán".
Rất nhiều người lẫn lộn giữa “tiêu thiết yếu” và “tiêu thoải mái”, ví dụ:
- Đi siêu thị mua thức ăn là cần thiết, nhưng tiện tay mua thêm bánh, kem, nước hoa quả → Chi phí biến đổi tăng gấp đôi.
Làm chủ tài chính bắt đầu từ hiểu tiền đi đâu
Chị Phượng kể, sau khi ngồi xuống phân biệt rõ các loại chi phí, chị điều chỉnh lại ngân sách:
- Giới hạn tiền chợ mỗi tuần: 1 triệu
- Cắt bớt café ngoài – mang bình đi làm
- Mỗi tháng chỉ cho phép 1 lần mua sắm quần áo
Kết quả? Tháng đầu tiên, chị gửi được 1,5 triệu – điều mà trước đó chị tưởng là "không thể".
"Chi phí cố định" và "chi phí biến đổi" không phải là thuật ngữ xa lạ của dân kế toán. Đó là tư duy tài chính nền tảng để bạn không bị động trong chi tiêu. Một khi bạn tách rõ hai phần này, bạn sẽ biết mình có thể tiêu bao nhiêu – nên cắt gì – và tiết kiệm được bao nhiêu mà không thấy gò bó.
"Giải ngố tài chính" hôm nay kết thúc tại đây. Gặp lại bạn ở bài sau: “Dòng tiền âm là gì – và vì sao lương cao vẫn rỗng túi?”.
