1. Tiết kiệm kỷ luật - Tích lũy như một thói quen sống
Người Nhật có câu: "Tiền không phải để khoe, mà để bảo vệ chính mình". Ở Nhật, nhiều người bắt đầu tiết kiệm ngay từ tháng lương đầu tiên và duy trì thói quen này đến khi nghỉ hưu.
Nguyên tắc phổ biến: Quy tắc “50-30-20” – 50% thu nhập cho nhu cầu thiết yếu, 30% cho mong muốn cá nhân, 20% gửi tiết kiệm hoặc đầu tư an toàn.
Điểm đặc biệt: Họ thường gửi tiết kiệm tự động ngay khi lương về, coi đó là “chi phí bắt buộc” chứ không phải “nếu còn dư thì mới gửi”.
Cách thực hiện:
- Cắt bớt chi tiêu không cần thiết ngay khi thu nhập tăng.
- Thiết lập chuyển khoản tự động sang tài khoản tiết kiệm vào ngày nhận lương.
- Xây quỹ dự phòng tối thiểu bằng 6 tháng chi phí sinh hoạt.
2. Đầu tư dài hạn - Lấy lãi kép làm nền tảng
Tại Nhật, nhiều người không đặt cược vào các kênh đầu tư mạo hiểm, mà ưu tiên các công cụ tăng trưởng ổn định: trái phiếu chính phủ, quỹ chỉ số, bảo hiểm hưu trí. Họ hiểu rằng lãi kép mới là “vũ khí” mạnh nhất để giàu lên bền vững.
Nguyên tắc “Chậm mà chắc”: Thay vì kỳ vọng lợi nhuận 20–30%/năm đầy rủi ro, họ chấp nhận mức 5–7%/năm nhưng duy trì trong hàng chục năm.
Công cụ phổ biến: NISA (tài khoản đầu tư miễn thuế cho cá nhân) – tương tự một “tài khoản hưu trí” giúp người Nhật vừa tiết kiệm thuế, vừa tăng trưởng tài sản.
Ví dụ: Ông Tanaka – kỹ sư ở Tokyo – duy trì mức tiết kiệm 20% lương suốt 30 năm. Dù lương không quá cao, khi về hưu ông đã có khoản tích lũy đủ để sống thoải mái 20 năm không lo thiếu hụt.
Cách thực hiện:
- Bắt đầu đầu tư càng sớm càng tốt, dù số tiền nhỏ.
- Ưu tiên kênh an toàn và có lịch sử tăng trưởng dài hạn.
- Tránh rút vốn giữa chừng để không phá vỡ sức mạnh của lãi kép.
3. Giảm gánh nặng tiêu dùng - Sống tối giản để sống dài lâu
Nhật Bản là một trong những quốc gia khởi nguồn của chủ nghĩa tối giản (minimalism). Triết lý này giúp họ giảm bớt nhu cầu vật chất, từ đó giảm áp lực tài chính.
Không mua vì sĩ diện: Người Nhật ít khi chạy theo hàng hiệu để chứng minh đẳng cấp. Họ chỉ mua khi thực sự cần và món đồ đó phục vụ tốt cho cuộc sống.
Ưu tiên chất lượng thay vì số lượng: Một chiếc áo khoác tốt có thể dùng 10 năm, thay vì mua 5 chiếc rẻ tiền mỗi năm.
Ví dụ: Bà Nakamura (65 tuổi) từng chia sẻ trên một chương trình truyền hình rằng bà giảm hơn 30% chi tiêu hằng tháng nhờ bỏ thói quen mua đồ giảm giá vô tội vạ và chỉ giữ những món thực sự cần. Số tiền tiết kiệm được bà gửi vào quỹ hưu trí và quỹ y tế.
Cách thực hiện:
- Rà soát đồ đạc định kỳ, bán hoặc tặng những món không dùng tới.
- Cân nhắc kỹ trước mỗi khoản chi, đặc biệt là chi tiêu cố định hàng tháng.
- Tập trung vào trải nghiệm và sức khỏe thay vì vật chất.
- Tiết kiệm chi phí cố định: Nhiều gia đình Nhật chọn nhà vừa đủ sống, gần nơi làm việc để giảm chi phí đi lại và thời gian.
Bảng tóm tắt “3 bài học tài chính từ người Nhật”
| Bài học | Cách người Nhật làm | Ứng dụng cho người Việt |
|---|---|---|
| Tiết kiệm kỷ luật | Tự động gửi tiết kiệm 20% thu nhập ngay khi lương về | Mở tài khoản tiết kiệm tự động, lập quỹ dự phòng |
| Đầu tư dài hạn | Ưu tiên trái phiếu, quỹ chỉ số, bảo hiểm hưu trí | Bắt đầu sớm, giữ vốn lâu dài, tránh đầu tư nóng |
| Sống tối giản | Mua ít nhưng chất lượng, tránh sĩ diện | Rà soát chi tiêu, giảm nhu cầu vật chất |
Lời kết
Nghỉ hưu an nhàn không đến từ may mắn, mà từ cả một quá trình kỷ luật tài chính. Người Nhật đã chứng minh rằng:
- Tiết kiệm đều đặn
- Đầu tư dài hạn
- Giảm gánh nặng tiêu dùng
… là 3 trụ cột vững chắc cho tuổi già không lo tiền bạc. Bắt đầu càng sớm, bạn càng có nhiều năm để tận hưởng sự tự do tài chính – giống như cách mà hàng triệu người Nhật vẫn đang làm.
